• 1
  • 2
hurrengoa
j.g. ballard: "kontsumismoak dena gobernatzen du" osvaldo espino & isidro lópez   I  txo!? J.G. Ballard idazle britaniarrak (Shangai, 1930), bigarren guda mundiala medio, bere haurtzaroaren zati handi bat kontzentrazio eremu japoniar batetan pasa zuen. 60. hamarkadan, etorkizun oso gertuko batean kokatu eta hondartza huts, eraikin abandonatu, komunitate itxi eta autopistetan gertatzen ziren bere narrazioek astindu ederra eman zioten zientzia fizkziozko generoari. Mundu anbiguo horretan, "non teknologia maltzurraren espektroek eta diruak erosi ditzaketen ametsek komunikazio paisaietan murgiltzen diren". Orduz geroztik J. G. Ballard en eragina eta prestigioa hazten joan da etenik gabe. Klase ertainei buruz idatzi duzu gehienetan. Talde sozial gisa, klase ertaina luxuzko etxeetan, opor erresidentzia eta eskola pribatuetan hazi eta bizi bada ere, ideologikoki irtenbiderik gabeko kale batetara kondenaturik al dago?
Zalantzarik gabe klase ertainak mehatxupean sentitzen dira. Azken berrehun urteetan pribilegiozko egoera batetan bizi izan dira, baina orain, gizarte mota berri baten mehatxua sentitzen dute. Gizartean eta kulturan lortutako estatusak (lanbide eta heziketa maila altuenak) kultura ulertzeko modu populistago batengatik mehatxatuta dago. Segurtasun neurrien gorakadak, komunitate itxietan biltzeko behar hori guzti honen sintoma bat da.

Zergatik kokatzen dituzu zure istorioak industrialde, komunitate itxi edo gune turistikoen moduko "ezlekuetan"?
Hauek dira egun zonalde klabeak. Aldaketa psikologiko garrantzitsuenak gertatzen ari diren guneak dira. Ingurune berriak dira, iraganari ezer zor ez diotenak eta bertan murgiltzeko jokabide oso espezializatu bat eskatzen dutenak.

Segurtasun falta sentsazio horrekin lotuta, askotan, klase ertainaren biolentzia nihilistaren eztanda deskribatu duzu, masa kontsumoak eta honek sortzen duen desesperazio itsuaren aurpegi iluna aurkezten duzu. Klase ertainek euren hezkuntza elitista eta kontsumoaren hizkuntzan sakondu eta diskurtso politikoa aurrera ateratzeko gaitasuna galdu dutela uste duzu?
Klase ertaineko jendea gizartearen bizkar hezurra zen. Pribilegio batzuen truke -lana, segurtasuna, pentsio onak, hezkuntza pribatura joateko aukera,...- ardura soziala eskaintzen zuten. Gizartearen inpultsoa mantentzen zuten. Lanbide prestigiotsuetaz arduratzen ziren, funtzionarioak ziren edota militarrak. Orain hasi dira konturatzen proletalgoarekin gertatu bezala modu askotan izan direla esplotatuak. Eta orain, badirudi euren jarrera zintzotik aldendu eta euren jarrera arduradunarekin hausten duten protestatan hasi direla, indar nuklearraren aurka, animalien eskubideen alde, autopista berrien kontra, kotxeen kontra (gehien bat "todoterreno"-aren aurka, klase ertainaren kotxe kuttuna).

Crash (1975) liburuarentzat atarikoan zera idatzi zenuen: "kotxe istripuak kataklismo pandemiko instituzionalizatu bat dira herrialde industrializatuetan. Urtero ehunka mila pertsona hiltzen dira eta milioika zauriturik geratzen dira kotxe istripuetan". Hau da zure liburu batetarako idatzi duzun atariko bakarra. ¨Kataklismo pandemiko¨ hau hain dago instituzionalizatua ia ikustezina bihurtu zaigula... Guzti hau zure liburuaren irakurketa desegoki bat saihesteko gogora arazten duzu?
Bai. Bi mila soldadu estatubatuarretik gora hil da Iraken, eta galera tragikoa da, baina guztiz minuskulua urtero, herrialde berean, kotxe istripuetan hiltzen diren 30.000 mila pertsonekin alboratuz gero. Jende kopuru bera hilko balitz hegazkin istripuetan munduko hegazkin konpainia guztiak itxiak leudeke honez gero. Auto istripuen aferarekin, ulergaitza bada ere, toleranteak gara. Zergatik? Akaso heriotza eta minarekin zerikusia duten obsesio primitiboek erakargarritasun iluna dutelako guretzat. Crash-ek, aintzakotzat hartzen zuen teknologiak (kotxeak eta kotxe istripuak) nola eragiten duen giza pentsamenduaren inpultso maltzurren katalizatzaile gisa. Crash-en, kotxe istripuak, sakramentu erlijioso baten moduan funtzionatzen du.

High Rise (1973) eta Concrete Island (1974) liburuetan hiri modernoa esploratzen duzu eta hiri honetan harreman sozial tradizionalak honez gero ez du balio eta komunitatea desagertutzat ematen duzu. Bi liburuetan indibidualismo basatira itzulera bat sumatzen da. Komunitatearen existentziaren aurreko indibidualismoaren errepresentazio hipotetiko bat al da?
Hiriak beti elikatu dira lotura eza horretatik. Bizi garen tokitik 5 milatara dagoen tokian lan egiten dugu, auzo batean egiten ditugu erosketak, filmak beste batean ikusi, hirugarren batetara goaz medikuarengana eta auzo ezberdin batetako eskolara bidaltzen ditugu haurrak. Gure familia eta lagunak dozenaka milatara sakabanaturik izaten ditugu. Eta hala eta guztiz ere komunitatearen zentzu birtuala mantentzen dugu. Zentzu hau hala ere, desagertzen ari da gure ingurune gertukoenean ari garelako ezkutatzen, besteak beste terrorismo urbanoa bezalako fenomenoengatik, zeinak hiriaren zati ezberdinak toki potentzialki arriskutsuetan bihurtzen dituen. Saihestezina den beldur primitibo batek eragiten digu, eta honek, ezezagun eta ezberdinei beldurra eta gorrotoa izatera bultzatzen gaitu eta honen emaitza hauen aurkako biolentziaren onarpena eta abarrak ekartzen ditu.

Hauek badira hiriaren "barne paisaian" gertatzen ari diren aldaketak, zer esan nahi duzu "arimaren suburbanizazioaz" hitz egiten duzunean?
Gizarte konformista batek ezarritako uniformizazio beldurgarriari buruz, maila batetan gainera klaserik gabekoa dena. Gizarte hau ez dago garai batetako neurriekin gobernatuta baizik eta publizitateak, periferiako salerosketa gune handiak eta egun onartua dagoen bizimodu modeloa definitzen dutenengatik. Honez gero ez dugu hitz egiten zonalde suburbanoez non etxeko gortinak itxi behar izaten genituen bizilaguna begira genuelako eta dibortziatuta egotea edo eta denda batean lapurtu izanak bazterketa soziala eragiten zuen. Orain suburbio berri batetan bizi gara non barbakoa egiteko tresna aproposak izatea, azken modeloko plasma telebista edota kotxe marka zehatza izatera derrigortua zauden.